Introductie:
Javier Bardem. Alleen al zijn naam klinkt als een glas rode wijn: zwaar, intens en met een lange nasmaak. Hij is een van de weinige acteurs die zowel in Hollywood als in Europese cinema een onuitwisbare indruk heeft gemaakt. Een kameleon die net zo makkelijk een gebroken ziel speelt als een kille psychopaat. Maar zelfs Bardem kan niet overal goud van maken.
Vandaag nemen we je mee langs twee absolute hoogtepunten en twee films die beter uit zijn geheugen gewist kunnen worden. Want ook de grootsten struikelen weleens.
Twee Knallers
Knaller 1: No Country for Old Men (2007)
Wie Javier Bardem zegt, zegt Anton Chigurh. In de Coen-klassieker No Country for Old Men speelt hij misschien wel de engste huurmoordenaar in de filmgeschiedenis. Met zijn monotone stem, kille logica en dat inmiddels beruchte kapsel weet hij iedere scène te domineren.
Zijn munt-opgooi-momenten zijn iconisch geworden. Met een simpel gebaar en een ijzige blik zet Bardem een spanning neer die je nog dagen achtervolgt. Hij speelt Chigurh niet als een gewone schurk, maar als een kracht van de natuur, een personificatie van onafwendbaar lot.
Het leverde hem terecht een Oscar op voor Beste Mannelijke Bijrol. Vanaf dat moment stond Bardem wereldwijd bekend als de man die angst kon belichamen zonder zijn stem te verheffen.
Knaller 2: Biutiful (2010)
Waar Javier Bardem in No Country for Old Men pure kilte uitstraalt, laat hij in Biutiful juist zijn meest menselijke kant zien. Onder regie van Alejandro González Iñárritu speelt hij Uxbal, een vader die aan kanker lijdt en in zijn laatste dagen probeert te zorgen voor zijn kinderen.
Uxbal is geen heilige. Hij is betrokken bij illegale handel, laveert tussen goed en kwaad, en maakt fouten. Maar Bardem maakt hem menselijk en herkenbaar. Zijn spel is intiem, breekbaar en vol emotie.
Deze rol leverde hem een Oscarnominatie op voor Beste Acteur. En terecht: dit is Bardem op zijn kwetsbaarst en daardoor op zijn sterkst. Een rol die je dwingt mee te voelen en die nog lang in je hoofd blijft hangen.
Twee Floppers
Flopper 1: The Counselor (2013)
Op papier leek dit een droomproject. Ridley Scott als regisseur, een script van Cormac McCarthy en een sterrencast met Michael Fassbender, Penélope Cruz en natuurlijk Javier Bardem. De realiteit bleek anders.
The Counselor verzandt in bombastische dialogen en een onsamenhangend verhaal. Bardem speelt Reiner, een flamboyante zakenman die met zijn zonnebankbruin en excentrieke uiterlijk alles behalve geloofwaardig wordt. Waar zijn kapsel in No Country for Old Men een symbool was van angst, werkt het hier alleen maar op de lachspieren.
Bardem probeert er nog iets van te maken, maar verdwijnt in de chaos. Het eindresultaat is een film die zichzelf veel te serieus neemt en ondanks al het talent geen emotionele snaar weet te raken.
Flopper 2: Mother! (2017)
Darren Aronofsky’s Mother! verdeelde publiek en critici wereldwijd. Voor sommigen was het een briljante allegorie, voor anderen een pretentieuze nachtmerrie. Javier Bardem speelt hier de mysterieuze “Him”, de partner van Jennifer Lawrence’s “Mother”.
Het probleem is dat zijn rol geen mens is, maar een symbool. Hij vertegenwoordigt de egoïstische kunstenaar, de schepper, misschien zelfs God zelf. Dat klinkt intrigerend, maar maakt zijn personage leeg en afstandelijk. Bardem, die bekendstaat om zijn vermogen echte mensen neer te zetten, krijgt hier niets om mee te werken.
Zijn chemie met Lawrence komt niet tot leven en de symboliek overheerst alles. Het resultaat is een film die veel discussie oproept, maar waarin Bardem zijn talent niet kan laten schitteren.
Analyse: Bardems kracht en valkuilen
Wat leren we van deze vier films? Bardem is op zijn best wanneer hij personages speelt die stevig in de realiteit verankerd zijn, hoe extreem ook. Anton Chigurh is een monster, maar geloofwaardig in zijn logica. Uxbal is een vader, gebroken en menselijk. In beide gevallen laat Bardem ons voelen dat deze mensen bestaan.
Zijn valkuil ligt in rollen die te abstract zijn of te karikaturaal geschreven. The Counselor en Mother! geven hem geen ruimte om menselijkheid in te brengen. En zonder dat fundament blijft zelfs een groot acteur hangen in lege symboliek.
Slot: de erfenis van Javier Bardem
Bardem is een durfal. Hij kiest geen veilige rollen, maar zoekt naar verhalen die schuren, uitdagen en soms zelfs ontsporen. Soms leidt dat tot meesterwerken die filmgeschiedenis schrijven. Soms tot fiasco’s die men liever vergeet. Maar dat is precies wat hem zo interessant maakt.
Of hij nu angst inboezemt met een simpele blik of je tranen ontlokt met een fluisterende bekentenis, Bardem laat je nooit onverschillig. En dat is misschien wel zijn grootste talent.
