Introductie:
Er zijn van die nachten waarop je de koelkast hoort ademen en de muren net iets te oplettend lijken. Vicious heeft precies dat soort huiselijke onrust in je hoofd gezet. Als de morele koortsdroom van Bryan Bertino en het rauwe spel van Dakota Fanning jou aan het scherm hebben vastgenaaid, dan heb je waarschijnlijk zin in meer van dit kaliber. Films die niet alleen laten schrikken, maar die ook iets verstoppen in de stilte. Iets dat gaat over rouw, schaamte, schuld of eerlijkheid. Iets dat blijft rondzingen als het licht al lang weer aan is. Wij bij Panda Bytes hebben acht films verzameld die die echo voortzetten. Geen dertien in een dozijn, wel acht met tanden en een geweten.
- The Strangers
Releasejaar: 2008
Bryan Bertino liet hier al zien dat hij huizen begrijpt alsof het personages zijn. The Strangers speelt met de angst dat je veilige plek ineens porseleinen wanden blijkt te hebben. Een stel krijgt nachtelijk bezoek van mensen met maskers en zonder motief. Er is bijna geen expositie en dat is precies waarom het werkt. De dreiging komt niet binnen, ze is er gewoon. Het geluidsontwerp is spaarzaam, de cameravoering houdt net genoeg afstand om je verbeelding de rest te laten doen. Als je in Vicious hield van de manier waarop stilte en ruis elkaar opjagen, dan voel je hier dezelfde adem in je nek. En net als in Vicious is de vraag niet alleen wie aan de deur staat, maar vooral wat er in jezelf openklapt wanneer niemand je nog komt redden.
Wat The Strangers extra interessant maakt, is de manier waarop willekeur wordt verkocht als onontkoombaar lot. De personages doen niets fout en toch worden ze beoordeeld. Die morele wreedheid, dat ongemakkelijke gevoel van onrecht, vormt een lijn naar de morele proef in Vicious. Het huis is geen decor, het is een röntgenfoto van angstreflexen. Je leert wie je bent als je geen tijd meer hebt om te spelen dat je dapper bent.
- The Dark and the Wicked
Releasejaar: 2020
Ook van Bertino en misschien wel zijn meest meedogenloze film. The Dark and the Wicked is een boerderij in rouw waar iedere stoel herinnert aan iemand die niet meer zal zitten. Een broer en zus keren terug naar het ouderlijk huis omdat hun vader stervende is. Wat volgt is een langgerekte aanval op de zintuigen waarbij schuldgevoel en familiegeheimen grommen onder de vloer. Het is geen schrikfilm in de traditionele zin. Het is een langzaam afknellen van zuurstof.
Kijkers die Vicious waardeerden om de manier waarop het innerlijke conflict wordt geprojecteerd op muren en geluiden, zullen hier een nog strengere variant vinden. Geen mysterie box, wel een moreel slot dat alleen open gaat als je durft te erkennen wat je liever vergeet. De film is trefzeker in het schetsen van banale handelingen die ineens aanvoelen als rituelen. Snijden, wassen, lopen, wachten. Elk gebaar is een biecht. En als je liegt, straft de ruimte je. Het is hard, het is precies en het is onvergetelijk.
- The Babadook
Releasejaar: 2014
Jennifer Kent kiest voor een ander soort monster dat vooral bestaat uit onverwerkte rouw. Een alleenstaande moeder en haar zoon wonen in een huis met veel hoeken. Een kinderboek verschijnt, een figuur met hoge hoed sluipt door de pagina. Vanaf dat moment gaat het niet om exorcisme, maar om acceptatie. The Babadook maakt van parenthood een spookhuis, zonder het te demoniseren. De film ontleedt hoe zorgen en verlies in je mond kunnen veranderen in bitterheid, en hoe je die smaak niet wegspoelt met thee of goede intenties.
De overeenkomst met Vicious zit in de eerlijkheid die van de hoofdrolspelers wordt verlangd. Als je blijft doen alsof alles onder controle is, dan groeit het ding dat je niet noemt. Kent gebruikt geluidslagen die het alledaagse groot maken en houdt de camera dicht bij gezichten die niets willen toegeven. Het is tegelijk een troost film en een confrontatie. Het monster wil geen uitzetting. Het wil dat je het ziet. Net als de doos in Vicious eist het geen perfecte oplossing, wel een waarachtige.
- Hereditary
Releasejaar: 2018
Ari Aster bouwt een familiedrama dat langzaam in iets demonisch kantelt zonder zijn psychologische kern te verliezen. Toni Collette speelt een moeder die de erfzonde van rouw niet kan doorbreken. Boven je hangt een poppenhuis waarvoor al lang is uitgedacht waar jij straks komt te staan. Hereditary excelleert in het koppelen van stil verdriet aan kosmische willekeur. De close ups voelen als beklemmingen, de wide shots als oordeel van boven.
Als je in Vicious viel voor de mix van zintuiglijke dreiging en morele inzet, dan is Hereditary de volwassen tegenhanger die doorstapt. De film werkt als karakterstudie en als mythologie. Wie eerlijk is, ziet dat de meest gruwelijke momenten niet de shocks zijn, maar de gesprekken die net niet lukken. De drempel van toegeven is vaak enger dan de deur die daarna opengaat. Aster gebruikt symboliek zonder het effect boven de emotie uit te tillen. Het resultaat is hard en verhelderend tegelijk.
- The Night House
Releasejaar: 2021
David Bruckner neemt ons mee naar een modern huis aan het water dat meer reflecteert dan alleen de maan. Een weduwe, scherp en koppig gespeeld door Rebecca Hall, ontdekt dat het ontwerp van haar huis mogelijk een sleutel bevat tot het leven dat ze niet kende van haar overleden man. Spiegelingen, negatieve ruimtes en omgekeerde plattegronden worden zintuiglijk puzzelmateriaal. The Night House is niet bang voor intellect en niet bang voor schrik. Het is een zorgvuldig ontworpen verkenning van rouw die als een raadsel aanvoelt zonder in leeg raadselgedrag te vervallen.
De link met Vicious is de vraag wat waarheid kost. Je kunt een herinnering mooier schilderen, maar de lijnen blijven schuren als ze verkeerd zijn. Geluid en architectuur zijn actieve vertellers. Elke plank en elke echo wijst een richting die je liever niet volgt. De finale is persoonlijk en toch groots in zijn implicaties. Het is zeldzaam om een horrorfilm te zien die zo helder uitlegt wat het wil onderzoeken zonder de magie te verliezen. Wie hield van de morele onderstroom in Vicious zal hier dezelfde temperatuur voelen, in waterkou.
- Relic
Releasejaar: 2020
Natalie Erika James vertelt over drie generaties vrouwen in een huis dat zich gedraagt als een geheugenpaleis dat langzaam in verval raakt. Grootmoeder verdwaalt in haar eigen kamers, moeder en dochter proberen te navigeren tussen zorg, schaamte en onmacht. Relic maakt van dementie geen gimmick maar een taal. De metamorfose is gruwelijk omdat hij waarachtig is. Je kijkt niet naar het kwaad, je kijkt naar aftakeling zonder filter. En toch is het geen miserabilistische film. Het is teder en streng tegelijk.
Voor liefhebbers van Vicious schuilt de herkenning in de manier waarop eerlijkheid wordt afgedwongen. Je kunt niet eeuwig doen alsof iemand nog dezelfde is. Je kunt ook niet blijven hangen in wie jij was voordat de zorg je veranderde. De film laat ruimtes krimpen en groeien als gevoelens uit de hand lopen en gebruikt stiltes die niet leeg zijn, maar vol met ongezegd. De climax biedt geen makkelijke ontsnapping, wel een vorm van aanvaarding die blijft nazinderen als het echte werk dat volgt wanneer de aftiteling voorbij is.
- It Comes at Night
Releasejaar: 2017
Trey Edward Shults plaatst twee families in één huis tijdens een vage apocalyps. Wat buiten is, zou dodelijk kunnen zijn. Wat binnen is, is in elk geval wantrouwen. De film is sober en meedogenloos. Geen domme beslissingen die je wegwuift, wel menselijkheid die brokkelt onder druk. De regels die de bewoners met elkaar afspreken, voelen streng en noodzakelijk. Elke schending van die afspraken is een barst in de moraal. It Comes at Night is paranoia horror die eerlijk toont hoe we in nood onszelf testen en vaak zakken.
De overeenkomst met Vicious is de morele proef. Niet alleen wat je doet, maar waarom je het doet. Zet je de deur open. Voor wie. Wie geloof je. Welke leugen vertel je om nog een nacht rustig te slapen. Shults laat de kijker meeschrijven aan de uitkomst, omdat de film weigert te zeggen wat absoluut waar is. Dat maakt de prent zo wrang en zo rijk. Het kwaad is minder een monster dan een keuze die te laat wordt herzien.
- The Invitation
Releasejaar: 2015
Karyn Kusama nodigt je uit op een diner in de heuvels van Los Angeles. De hoofdpersoon bezoekt een ex en haar nieuwe partner voor een avond die netjes begint en gaandeweg te strak georchestreerd aanvoelt. Er is rouw, er is spiritualiteit, er is groepsdynamiek die ruikt naar gaslight met geurkaars. The Invitation is een les in langzaam kneden van ongemak. De namen zijn vriendelijk, de gesprekken vloeien, de lucht is te dun. De film vraagt je om te beslissen wanneer je instinct gelijk heeft en wanneer je eigen trauma je fopt.
Net als Vicious draait het om de grenservaring tussen beleefdheid en eerlijkheid. Wanneer sta je op. Wanneer zeg je het harde woord. Wanneer geef je toe aan de realiteit die je liever negeert. Kusama houdt het dicht bij het alledaagse, waardoor de klap van de waarheid extra gemeen voelt. De laatste scènes zijn berucht om hun sobere maar vernietigende punch. Je blijft zitten met de vraag hoe vaak je zelf bent blijven plakken aan een tafel die allang niet meer veilig was.
Conclusie:
Als Vicious je gegrepen heeft, dan heb je gemerkt dat horror soms het meest menselijk is wanneer het minst verklaard wordt. Het zijn de films die het huis begrijpen als een hartkamersysteem en die weten dat een klop op de deur meestal van binnen komt. The Strangers en The Dark and the Wickedtonen Bertino’s vaste hand in huiselijke terreur. The Babadook en Hereditary laten zien hoe rouw en familie meer kunnen verstoren dan welke demon ook. The Night House en Relic bewijzen dat architectuur en herinnering meer dialoog kennen dan woorden. It Comes at Night en The Invitationhouden je verantwoordelijk voor de keuzes die je maakt wanneer de waarheid op visite komt.
Kies er een voor vanavond en zet de wereld even in de wacht. Neem de tijd voor de stilte vóór het volgende geluid. En als je daarna nog steeds het gevoel hebt dat je huis iets van je wil, dan is dat misschien waar. Bij Panda Bytes houden we immers van verhalen die net iets te dicht bij binnen komen. Vertel ons vooral welke van deze acht jou het langst bijbleef. En of je de deur open deed.
