Introductie:
Wie Denis Villeneuve zegt, denkt aan zandstormen op Arrakis of aliens in nevelige schijven. Maar voor hij grootse sci-fi epossen als Dune en Arrival maakte, creëerde hij een reeks films die stiller, rauwer en soms zelfs vreemder waren. Films die je niet zomaar op een zaterdagavond opzet, maar die onder je huid kruipen en daar blijven woelen. Bij Panda Bytes houden we van dat soort werk. Want achter elk groot regisseur schuilt een verleden vol vergeten parels. Tijd om Villeneuve’s onderbelichte meesterwerken in het zonnetje te zetten – met frisse ogen en een open hart.
Polytechnique (2009) – Stil verdriet in zwart-wit
Regisseur: Denis Villeneuve
Zelden was stilte zo oorverdovend als in Polytechnique. Villeneuve verfilmt hier een van de zwartste dagen uit de Canadese geschiedenis: de school shooting aan de École Polytechnique in Montreal in 1989. En hij doet dat met een respect en terughoudendheid die je niet vaak ziet in films over geweld.
De film is in zwart-wit, wat niet alleen esthetisch ijzersterk is, maar ook iets doet met je emotie: het maakt afstand én betrekt je tegelijk. Zonder sensatie, zonder soundtrack die je zegt hoe je moet voelen. Polytechnique toont hoe geweld zich stilletjes verspreidt, als een schaduw over de levens van de overlevenden. De personages – studenten, slachtoffers, toeschouwers – zijn geen karikaturen, maar mensen van vlees en bloed.
Het is geen film die je even kijkt. Maar wel een die je bijblijft. Als een echo van een schreeuw die nooit helemaal verstomt. En misschien is dat precies waarom deze film nog altijd zo weinig besproken wordt: hij is te rauw, te echt. Maar daarom juist essentieel.
Maelström (2000) – Een pratende vis en existentiële chaos
Regisseur: Denis Villeneuve
Een vrouw rijdt per ongeluk een visverkoper dood. En een vis (ja, echt) vertelt het verhaal. Klinkt absurd? Welkom in Maelström, Villeneuve’s meest bizarre – en misschien wel meest poëtische – film.
De pratende vis (die we zien terwijl hij letterlijk aan het ontleedproces ontsnapt op een slachtbank) is niet zomaar een gimmick. Hij vormt een soort buitenwereldlijk koor, dat reflecteert op schuld, toeval en herstel. De hoofdpersoon, Bibiane, is een vrouw die alles lijkt te hebben, maar niets voelt. Haar afdaling in schuld en chaos is even geestig als aangrijpend. En ergens daarbinnen schuilt de Villeneuve die we later herkennen: een man die grote vragen durft te stellen via kleine, persoonlijke verhalen.
De film balanceert tussen absurdisme en tragedie, tussen Monty Python en Bergman. Een stijlbreuk met zijn latere werk? Misschien. Maar ook een glimp van een filmmaker die risico’s durft te nemen. En dat zouden meer mensen moeten (her)ontdekken.
Enemy (2013) – Lynch meets Kafka in Toronto
Regisseur: Denis Villeneuve
Twee Jake Gyllenhaal’s voor de prijs van één: Enemy is een nachtmerrie verpakt als psychologisch drama. Of andersom. In een grauw Toronto ontdekt een schuchtere docent (Gyllenhaal #1) dat hij een exacte dubbelganger heeft (Gyllenhaal #2). Wat volgt is een verhaal over identiteit, angst, en onderdrukte verlangens dat zich langzaam ontwikkelt tot een sinistere mindfuck.
Enemy voelt als een koortsdroom. De sfeer is beklemmend, de kleuren zijn zandgeel en verdoofd, en dan is er nog die spin. (Wie de film gezien heeft, weet welke. Wie dat niet heeft: je bent gewaarschuwd.)
Villeneuve speelt hier met herhaling, symmetrie en leegte. Het is een film die weigert uit te leggen. En dat maakt hem zo verdomd fascinerend. Wie Mulholland Drive of The Double Life of Véronique waardeert, zit hier goed. Wie graag alles logisch verklaard ziet, kan beter Paddington opzetten.
Next Floor (2008) – Korte film, lange nasmaak
Regisseur: Denis Villeneuve
Twaalf mensen aan een groteske dinertafel. Ze eten. En eten. En eten. Tot de vloer het begeeft. Letterlijk. Dat is de plot van Next Floor, Villeneuve’s kortfilm van amper twaalf minuten. En het is briljant.
Zonder één woord dialoog laat de film zien hoe vraatzucht – in de breedste zin van het woord – ons letterlijk naar beneden trekt. De camera zweeft tussen de schransende lichamen, de muziek zwelt aan als een requiem voor beschaving, en alles ademt overdaad. Maar dan met stijl.
Deze film laat zich kijken als een absurd toneelstuk, een schilderij van Francis Bacon dat tot leven is gekomen, of een Monty Python sketch die op een poëtische manier uit de hand loopt. Het is Villeneuve op zijn meest symbolisch. En het bewijst: ook in het korte formaat is hij een meester.
Incendies (2010) – Oorlog, wraak en een verloren naam
Regisseur: Denis Villeneuve
Wie Incendies ziet, vergeet hem niet meer. En toch is het vaak de grote vergeten titel als het gaat om Villeneuve’s oeuvre. Begrijpelijk misschien – hij maakte deze film vlak voor zijn Hollywood doorbraak – maar volkomen onterecht.
Gebaseerd op het toneelstuk van Wajdi Mouawad volgt Incendies een tweeling die na de dood van hun moeder op zoek gaat naar hun verleden in een niet nader genoemd (maar herkenbaar) Midden-Oosters land. Wat volgt is een tragedie die zich langzaam ontvouwt, met onthullingen die je adem wegnemen. Denk Oedipus meets The Constant Gardener, maar dan met een beklemmende stilte en visuele precisie waar je u tegen zegt.
Incendies gaat over haat die over generaties wordt doorgegeven. Over de kracht van namen, van verhalen, van herinneringen. Over hoe oorlog geen einde kent, alleen nieuwe hoofdstukken. En ja, het einde is zo onthutsend dat je even stil moet zitten. Geen film voor de zachte zielen. Maar wel een film die je blik op de wereld verandert.
Waarom deze films herontdekt moeten worden
Bij Panda Bytes houden we van de grote sci-fi dromen van Villeneuve – wie niet? Maar er is iets onweerstaanbaars aan zijn vroege werk. Ze zijn grilliger. Intiemer. Menselijker. Films als Enemy en Maelström tonen een regisseur die nog zoekende is, maar al vol lef zit. Polytechnique en Incendies tonen de ethische en politieke kracht van zijn werk. En Next Floor? Die laat zien dat hij zelfs in twaalf minuten meer zegt dan sommige anderen in twee uur.
Deze films verdienen meer dan een voetnoot in zijn carrière. Ze verdienen een plek op je kijklijst. Niet alleen om de regisseur beter te begrijpen, maar ook om jezelf te verrijken. Want soms ligt het grootste avontuur niet in het heelal, maar in een stil klaslokaal, een viswinkel of een verdieping die naar beneden zakt.
Welke vergeten film van Villeneuve moet volgens jou meer aandacht krijgen?
Heb je één van deze parels gezien? Of heb je een andere verborgen favoriet van Villeneuve? Laat het ons weten in de reacties of op onze socials. Bij Panda Bytes geloven we in het herontdekken van verhalen – samen met jullie.
Wie weet kijken we binnenkort met z’n allen naar Maelström, pratende vis en al.
