Introductie:
Sommige regisseurs maken films die je vergeet zodra je de bioscoop uitloopt. En sommige regisseurs maken films die zich in je geheugen branden, die je nachtrust verstoren en die je nog jaren later met vrienden blijft bespreken. Steve McQueen behoort tot die laatste categorie.
Hij is een kunstenaar die ooit begon met beeldende kunst en videoinstallaties, maar in de cinema zijn ware podium vond. Zijn werk is geen popcornvermaak, maar rauwe kunst die je uitdaagt, soms pijn doet en altijd vragen oproept.
Bij Panda Bytes vinden we dat sommige films niet simpelweg films zijn, maar herinneringen. Monumenten die telkens opnieuw ontdekt moeten worden. Daarom kijken we naar vier werken van Steve McQueen die we nooit mogen vergeten.
Hunger (2008) Stilte, honger en een lichaam als wapen
Regisseur: Steve McQueen
Steve McQueen ’s speelfilmdebuut Hunger is niet zomaar een film, het is een ervaring. Het verhaal draait om de hongerstaking van Bobby Sands (Michael Fassbender) in de Maze-gevangenis in Noord-Ierland, begin jaren tachtig.
Waar andere films kiezen voor dialoog en plot, kiest McQueen voor stilte en lichamelijkheid. Lange scènes zonder woorden, shots die eindeloos durven te duren, beelden die even prachtig als ondraaglijk zijn. Het lichaam van Sands uitgemergeld, uitgeput, maar vastberaden wordt een canvas waarop de strijd tussen mens en macht wordt uitgevochten.
Een van de beroemdste scènes uit de film is een twintig minuten durende dialoog tussen Sands en een priester. Geen snelle cuts, geen muziek, alleen twee mannen die praten over geloof, moraal en opoffering. Het is gewaagd, het is traag, maar het is meeslepend.
Waarom mogen we Hunger nooit vergeten? Omdat het ons herinnert aan de kracht van cinema om pijn zichtbaar te maken zonder sensatie. Omdat het laat zien dat strijd niet altijd wordt gevoerd met wapens, maar soms met het eigen lichaam. En omdat het het begin markeerde van een regisseur die lef boven gemak stelde.
Shame (2011) Verslaving en stilte in de stad die nooit slaapt
Regisseur: Steve McQueen
Met Shame bewees McQueen dat zijn interesse in lichamelijkheid verder ging dan politiek protest. Dit keer richtte hij zich op de intieme strijd van één man: Brandon (opnieuw Michael Fassbender), een succesvolle New Yorker die worstelt met seksverslaving.
Shame is geen film die oordeelt of moraliseert. Het is een portret van een man die gevangen zit in een cyclus van verlangen en leegte. McQueen filmt Fassbender vaak geïsoleerd, omringd door wolkenkrabbers en neonlichten, alsof de stad zelf hem opslokt.
Een van de meest aangrijpende scènes is wanneer Brandon’s zus (Carey Mulligan) het nummer New York, New York zingt. De camera blijft minutenlang op haar gezicht, zonder knippen. Het is intiem, ongemakkelijk en breekbaar.
Waarom mogen we Shame nooit vergeten? Omdat het een film is die verslaving niet reduceert tot sensatie of clichés, maar laat zien hoe een mens langzaam verdwijnt achter zijn eigen façade. Omdat het vragen oproept over intimiteit, schaamte en eenzaamheid in een wereld vol mensen.
12 Years a Slave (2013) Een Oscarwinnende blik op een pijnlijk verleden
Regisseur: Steve McQueen
Met zijn derde film verlegde McQueen zijn blik van persoonlijke strijd naar collectief historisch trauma. 12 Years a Slave, gebaseerd op de memoires van Solomon Northup, werd zijn grote doorbraak naar het internationale publiek. Het leverde hem de Oscar op voor Beste Film de eerste zwarte regisseur ooit die dat won.
Chiwetel Ejiofor speelt Solomon, een vrij man uit New York die in de jaren 1840 ontvoerd en verkocht wordt als slaaf. Wat volgt, is een hartverscheurend verhaal dat geen seconde romantiseert. McQueen toont slavernij in al zijn gruwel: de zweepslagen, de vernederingen, de ontmenselijking. Maar hij doet dat met een visuele kracht die eerder verstilt dan exploiteert.
Een beruchte scène is die waarin Solomon urenlang aan een touw bungelt, bijna stikkend, terwijl het leven om hem heen doorgaat. Kinderen spelen, vrouwen lopen voorbij, maar niemand helpt. Het shot blijft eindeloos duren. Je als kijker wil wegkijken, maar McQueen dwingt je om te blijven zien.
Waarom mogen we 12 Years a Slave nooit vergeten? Omdat het ons herinnert aan een geschiedenis die te vaak wordt weggedrukt. Omdat het een film is die pijn durft te tonen zonder plat te worden. En omdat Lupita Nyong’o hier haar Oscarwinnende doorbraakrol had, waarmee ze een stem gaf aan de vergeten stemmen van het verleden.
Widows (2018) Misdaad, macht en de vrouwen die achterblijven
Regisseur: Steve McQueen
Na het succes van 12 Years a Slave koos McQueen verrassend genoeg voor een misdaadthriller. Widows, geschreven samen met Gillian Flynn (Gone Girl), is op het eerste gezicht een heist-film: vier vrouwen besluiten de overval af te maken die hun overleden echtgenoten begonnen waren.
Maar zoals altijd bij McQueen, gaat het niet alleen om het plot. Widows is een scherpe dissectie van macht, corruptie, gender en ras in het hedendaagse Chicago. Viola Davis schittert als Veronica, een vrouw die rouwt om haar man maar tegelijk weigert slachtoffer te zijn.
De film bevat een van McQueens briljantste shots: een enkele take waarin een auto door de stad rijdt, van een armoedige wijk naar een luxe villa. Zonder één woord dialoog laat McQueen zien hoe groot de kloof tussen arm en rijk is.
Waarom mogen we Widows nooit vergeten? Omdat het bewijst dat McQueen ook binnen het kader van een “genrefilm” zijn signatuur behoudt. Omdat het laat zien dat thrillers meer kunnen zijn dan entertainment: ze kunnen spiegel zijn van onze samenleving.
Conclusie: McQueen als meester van het ongemak
Steve McQueen maakt films die soms moeilijk zijn om te kijken, maar onmogelijk om te vergeten. Hij dwingt je om langer te kijken dan comfortabel is, om stil te zijn waar je woorden zoekt, en om pijn te voelen die je liever zou vermijden.
Hunger, Shame, 12 Years a Slave en Widows vormen samen een kwartet dat laat zien hoe breed zijn blik is: van politieke strijd tot persoonlijke obsessies, van historische trauma’s tot hedendaagse machtsstructuren.
Bij Panda Bytes vinden we dat deze films herinneringen zijn die gekoesterd moeten worden. Niet omdat ze altijd makkelijk zijn, maar juist omdat ze ons iets leren over menselijkheid, kwetsbaarheid en de kracht van cinema als spiegel.
Welke film van Steve McQueen heeft jou het meest geraakt? En durf jij zijn films meerdere keren te herbekijken, of is één keer al genoeg?
