Introductie:
In deze review nemen wij La Misteriosa Mirada del Flamenco onder de loep, de debuutfilm van Diego Céspedes, die internationaal wordt uitgebracht als The Mysterious Gaze of the Flamingo. Het is een film die zich verstopt in de huid van een klein dorpsdrama, maar ondertussen grote thema’s als de HIV crisis, queer haat en de verwoestende kracht van desinformatie frontaal aankijkt. Dat doet de film met een mengeling van tederheid, absurditeit en zorgvuldig opgeroepen pijn.
Bij Panda Bytes zien wij dit niet alleen als een film, maar als een soort spookverhaal over een tijd waarin angst luider sprak dan feiten.
Een mijnstad als broedplaats van angst
De film speelt zich af in een Chileens mijnstadje in het begin van de jaren tachtig. De grond levert koper, de lucht levert wantrouwen. Bijna alle bewoners zijn (oud) mijnwerkers, gewend aan gevaar onder de grond, maar totaal onvoorbereid op een onzichtbare dreiging boven de grond: een mysterieuze plaag die zich, zo wordt gefluisterd, via een blik zou verspreiden.
Deze premisse klinkt bijna als magisch realisme, maar Céspedes gebruikt het juist om de absurditeit van de echte AIDS mythen te benadrukken. De ziekte krijgt geen klinische naam, maar een vorm die meer lijkt op folklore. Dat maakt de film niet minder hard, juist gevaarlijk menselijk.
Centraal in deze gemeenschap staat een queer familie die een plaatselijke cabaret uitbaat. Voor velen zijn zij zondebok en bliksemafleider in één. Alles wat onbegrijpelijk of bedreigend voelt, wordt op hen geprojecteerd. De film laat zien hoe een gemeenschap die gewend is aan fysiek gevaar, totaal ontspoort wanneer het gevaar sociaal en seksueel geladen is.
Flamingo en Lidia: familie tegen de stroom in
In het hart van de film staan Flamingo en Lidia. Flamingo, een transgender vrouw, voedt de elfjarige Lidia op nadat zij haar als baby verlaten voor het cabaret vond. Hun band is warm, vanzelfsprekend en liefdevol. Wat voor de buitenwereld “anders” is, is voor Lidia gewoon huiselijk.
Flamingo is ziek, maar zwijgt. Zij probeert Lidia te beschermen met stilte, zoals veel volwassenen dat doen: beter geen woorden geven aan wat pijn doet. Die bescherming werkt averechts. Lidia voelt dat er iets mis is, maar heeft geen taal, geen kader en geen uitleg. Juist dat gebrek aan informatie duwt haar de wereld van geruchten en mythes in.
De relatie tussen Flamingo en haar geheime minnaar, Yovani, een mijnwerker, vormt een tweede emotionele as. Yovani wil haar, maar schaamt zich. Hij wil liefde, maar geen consequenties. Wanneer hij ziek wordt, keert zijn angst zich razendsnel tegen Flamingo. De intimiteit van hun relatie maakt plaats voor agressie en beschuldiging. Het is een pijnlijk accurate weergave van hoe stigma en zelfhaat relaties uit elkaar scheuren.
De blik als wapen en schild
De meest pregnante metafoor van de film is het idee dat de plaag zich verspreidt via de blik. Lang kijken zou gevaarlijk zijn. Dus kijken de mannen weg. Ze weigeren oogcontact met de vrouwen van de queer familie. Uiteindelijk besluiten ze zelfs de vrouwen te blinddoeken, omdat zij zouden “dragen” wat gevaarlijk is.
Die beelden zijn tegelijk absurd en verpletterend. Mensen die zo bang zijn voor elkaar dat ze elkaar niet meer durven aankijken. Desinformatie wordt hier niet uitgelegd, maar verbeeld: wie elkaar niet ziet, kan elkaar ook niet meer als mens herkennen. De blinddoek is zogenaamd bescherming tegen besmetting, maar in feite is het een hulpmiddel om het eigen geweten stil te krijgen.
De scène waarin Lidia deze dynamiek probeert te begrijpen, is een kernmoment. Zij ziet dat het vreemd is, oneerlijk, wreed zelfs, maar kan het niet in politieke of medische termen plaatsen. Ze voelt vooral de kilte die ontstaat wanneer mensen bewust besluiten om niet meer te kijken.
Het perspectief van een kind: eenvoud die niets verdoezelt
Céspedes vertelt het verhaal bewust door de ogen van Lidia. Dat doet twee dingen tegelijk. Enerzijds geeft het de film een sprookjesachtige laag: Lidia hoort verschillende versies van hoe de plaag zou werken, variërend van pure horrorverhalen tot halve waarheden. Elke dorpsbewoner wordt zo een soort verhalenverteller.
Anderzijds vergroot dit perspectief de emotionele impact. Een kind dat probeert te begrijpen waarom volwassenen zo hard, zo irrationeel, zo gewelddadig kunnen zijn, houdt de kijker een confronterende spiegel voor. Wij weten meer dan zij, maar juist daardoor worden we medeplichtig aan de tragiek.
Lidia’s zoektocht is geen detectiveverhaal in klassieke zin. Het gaat minder om de medische waarheid en meer om de morele waarheid. Zij probeert te achterhalen waarom liefde bestraft wordt, waarom zieken gestraft worden, waarom angst belangrijker lijkt dan zorg.
Thematiek: queerness, familie en de erfenis van de AIDS crisis
La Misteriosa Mirada del Flamenco is nadrukkelijk een film over de AIDS crisis, maar weigert zich te laten reduceren tot louter een tragedie. Céspedes is duidelijk geïnteresseerd in de rijkdom van queer levens, niet alleen in hun lijden.
De queer familie is niet alleen slachtoffer, maar bron van warmte, creativiteit en humor. Het cabaret fungeert als veilige haven, waar fluisteringen van buiten veranderen in liederen, optredens en gekozen familie. Dat maakt de dreiging van buitenaf des te schrijnender.
Tegelijkertijd laat de film zien hoe desinformatie een gemeenschap van binnenuit uitholt. De plaag is niet alleen een ziekte in het lichaam, maar een morele ziekte in de omgangsvormen. Angst maakt mensen blind, schaamte maakt hen gewelddadig. Het idee van besmetting via een blik wordt daarmee een metafoor voor hoe stigma werkt: het verspreidt zich met verhalen, niet met feiten.
Visuele stijl en sfeer
Céspedes bouwt een wereld die voelt alsof hij al lang bestond voordat de camera begon te draaien. De mijnstad oogt stoffig, versleten en tegelijk levend. Het production design en de kostuums ademen een geloofwaardige jaren tachtig sfeer, zonder dat het een nostalgische reconstructie wordt.
Het kleurgebruik is subtiel maar doordacht. De wereld van de mijnwerkers is grauw, gedempt, alsof alles onder een laag stof ligt. De wereld in en rond het cabaret is warmer en voller, met tinten die doen denken aan theaterlampen en gebruikte schmink. Het contrast is duidelijk, maar nooit karikaturaal.
De camera blijft vaak dicht bij de personages, vooral bij Lidia. Veel close ups van blikken, ogen, kleine gebaren. Dat past perfect bij een film waarin juist kijken centraal staat. De film dwingt ons bijna om te doen wat de dorpsgemeenschap weigert: deze mensen echt aankijken.
Vertolkingen die blijven hangen
De film staat of valt met de geloofwaardigheid van zijn personages. Hier levert de cast indrukwekkend werk. Matías Catalá maakt van Flamingo geen symbool, maar een mens van vlees en bloed: trots, kwetsbaar, soms uitgeput, soms speels. De pijn van haar ziekte en de dreiging van het dorp worden zichtbaar in kleine details: de manier waarop ze een glas vasthoudt, een adem kort inhoudt, een blik net iets te lang ontwijkt.
Paula Dinamarca en de overige spelers in de queer familie geven het huishouden een tastbare warmte. Het voelt niet als een “representatief” gezin dat een punt moet maken, maar als een echte, rommelige, imperfecte maar liefdevolle unit.
Lidia, gespeeld door Tamara Cortés, is het anker van de film. Zij draagt de twijfels, de verwarring en het stille verzet van het kind dat weigert blind te worden zoals de volwassenen. Haar spel is ingetogen en geloofwaardig, zonder geforceerde kinderlijke schattigheid.
Structuur, ritme en ambitie
Niet alles in La Misteriosa Mirada del Flamenco is strak geordend. Soms voelt de film wat meanderend, alsof hij door zijn eigen wereld dwaalt zonder duidelijke route. Er zijn scènes die langer doorgaan dan strikt nodig lijkt, en verhaallijnen die worden aangeraakt maar niet volledig uitgewerkt.
Toch past deze vorm op een bepaalde manier bij het onderwerp. De realiteit van een gemeenschap in crisis is ook chaotisch, fragmentarisch en vol onafgemaakte gesprekken. De film kiest bewust voor emotionele waarheid boven dramaturgische perfectie.
De ambitie is duidelijk: Céspedes wil niet alleen terugkijken op de AIDS crisis, maar ook laten zien hoe mythes ontstaan, hoe intolerantie vaster wordt dan rots, en hoe kinderen proberen te overleven in een wereld die hen weinig uitlegt. Dat hij niet elk spoor even ver uitwerkt, voelt minder als een fout en meer als een gevolg van durf.
Symbolische logica in woorden
De ontwikkeling in de film is goed te beschrijven als een ketting van reacties. Lidia begint bij pure nieuwsgierigheid. Vanuit die nieuwsgierigheid zoekt zij contact met verschillende mensen in het dorp. Iedereen vertelt haar een eigen versie van de waarheid over de plaag. Die verhalen zijn doorweven met angst, misverstanden en eigenbelang.
Deze verhalen versterken de angst in de gemeenschap. Die angst leidt tot nieuwe maatregelen: blinddoeken, vermijding, het isoleren van de queer familie. Daardoor ontstaat een verdere ontmenselijking van die groep. Lidia ziet dit gebeuren en voelt dat er iets niet klopt. Haar zoektocht verschuift van het begrijpen van de ziekte naar het begrijpen van de mensen. Uiteindelijk leidt deze groeiende helderheid tot confrontaties, beslissingen en een pijnlijk soort volwassenwording.
Die logische ketting maakt duidelijk dat de plaag in de film niet alleen een medische zaak is, maar een sociale en morele.
Historisch gewicht en hedendaagse relevantie
La Misteriosa Mirada del Flamenco won een belangrijke prijs in het arthouse circuit en werd gekozen als Chileense inzending voor de Oscars in de categorie internationale film. Dat is niet alleen een vorm van erkenning, maar ook een signaal dat verhalen over de AIDS crisis en queer marginalisering nog altijd noodzakelijk zijn.
De film voelt daarbij opvallend actueel. De dynamiek van geruchten, angst en zoeken naar zondebokken doet denken aan recente gezondheidscrises en de manier waarop sociale media mythes sneller verspreiden dan feiten. De vraag die de film impliciet stelt, is tijdloos: kiezen we ervoor om elkaar in de ogen te kijken, ook als we bang zijn?
Conclusie: een film die terugkijkt door ons heen
Als review kunnen wij niet anders dan constateren dat La Misteriosa Mirada del Flamenco een eigenzinnige, gedurfde en emotioneel rake film is. Niet perfect in structuur, wel bijzonder coherent in visie.
De kracht van de film ligt in de combinatie van:
Een kinderlijk perspectief dat niets vergoelijkt.
Een sterke symboliek rond kijken, gezien worden en ontmenselijking.
Een rijke, geloofwaardige queer wereld die meer is dan alleen slachtoffer.
Vertolkingen die blijven nazinderen lang nadat de aftiteling is verdwenen.
Bij Panda Bytes zien wij deze film als een uitnodiging om onze eigen blik onder de loep te nemen. Wanneer kiezen wij ervoor weg te kijken? Wanneer durven wij echt te zien wie er tegenover ons staat?
En nu jij
Ben jij eerder geneigd om dit soort films te zien als historische les, of juist als spiegel van het heden? En hoe ervaar jij verhalen over de AIDS crisis die verteld worden door kinderogen in plaats van door volwassenen? Deel je gedachten, wij lezen graag met je mee.
