Introductie:
Sommige films worden beter naarmate de jaren verstrijken. Niet omdat ze per se veranderen, maar omdat wij als kijkers veranderen. Casino (1995) van Martin Scorsese is zo’n film. Toen hij bijna dertig jaar geleden in de bioscoop verscheen, was het voor velen een opwindend, excessief gangsterdrama met glinsterende kostuums en keiharde geweldsuitbarstingen. Maar bij het herbekijken valt op dat Casino méér is dan dat: het is een studie over macht, loyaliteit en hoe zelfs in een wereld van goud en glitter alles langzaam uit elkaar kan vallen.
Bij Panda Bytes hebben we de film opnieuw bekeken met frisse ogen en, eerlijk gezegd, een stuk meer levenservaring dan bij de eerste kijkbeurt. En dat maakt nogal een verschil.
De eerste indruk toen en nu
Toen Casino in 1995 uitkwam, werd hij automatisch vergeleken met Goodfellas (1990), ook van Scorsese, met deels dezelfde cast. Veel recensenten noemden hem destijds “Goodfellas in Las Vegas”en eerlijk is eerlijk, de overeenkomsten zijn er: de voice-over, de snelle montage, de opkomst-en-val-structuur. Maar bij herbekijken valt op dat Casino een veel tragere en meer methodische film is. Het is geen adrenaline bom die je de hele tijd in zijn greep houdt, maar een langzaam afbrokkelend kaartenhuis.
Waar ik in mijn eerste kijkbeurt vooral gefascineerd was door de pracht en praal van de casino’s, kijk ik nu vooral naar de scheuren in die glanzende façade. Casino is een verhaal over mensen die denken dat ze alles onder controle hebben, maar die langzaam door macht, hebzucht en jaloezie uit elkaar worden getrokken.
Het verhaal en wat je ziet als je ouder bent
Sam “Ace” Rothstein (Robert De Niro) runt het Tangiers Casino in Las Vegas alsof het een militaire operatie is. Elke chip, elke klant, elke croupier wordt door zijn ogen gefilterd. Ace is een perfectionist die gelooft dat orde de sleutel is tot succes. Zijn oude vriend Nicky Santoro (Joe Pesci) wordt door de maffia gestuurd om hem te “beschermen” wat in de praktijk betekent dat Nicky’s gewelddadige methodes al snel ongewenste aandacht trekken.
En dan is er Ginger (Sharon Stone), de glamoureuze maar onvoorspelbare vrouw die Ace’s hart verovert. Hun relatie is bij herziening nog pijnlijker om te zien. Waar ik vroeger dacht dat Ace haar gewoon niet goed genoeg “behandelde”, zie ik nu dat dit een relatie is die vanaf het begin gedoemd was te mislukken. Ginger is emotioneel nog verbonden aan haar oplichters verleden, en Ace probeert haar in een gouden kooi te zetten.
Bij herbekijken zie je veel meer de onderliggende patronen van zelfdestructie. Niet alleen bij Ginger, maar ook bij Ace en Nicky. Alle drie zijn ze verslaafd: Ace aan controle, Ginger aan vrijheid en Nicky aan geweld.
De personages lagen die pas later zichtbaar worden
Robert De Niro als Ace
De eerste keer dat je Casino ziet, lijkt De Niro’s Ace vooral koel, berekend en soms arrogant. Maar als je ouder bent, merk je dat zijn controlezucht ook voortkomt uit angst. Hij weet dat één verkeerde zet hem alles kan kosten. Bij herziening voelt zijn perfectionisme minder als arrogantie en meer als een wanhopige poging om chaos buiten de deur te houden.
Joe Pesci als Nicky
Pesci’s Nicky is iconisch gewelddadig. Destijds keek ik vooral met verbazing naar zijn explosies. Nu zie ik ook de tragiek: Nicky kan niet anders. Hij is niet dom, maar hij heeft geen andere modus dan intimidatie. Het is alsof hij weet dat zijn verhaal slecht zal eindigen, maar toch vol gas blijft geven.
Sharon Stone als Ginger
Bij de eerste kijkbeurt vond ik Ginger irritant en onbetrouwbaar. Nu zie ik vooral een vrouw die gevangen zit tussen twee werelden: die van luxe en die van overleven op straat. Stone’s vertolking is fenomenaal; geen wonder dat ze er een Oscar-nominatie voor kreeg. Haar charme en destructieve energie blijven magnetisch, ook als je weet hoe het afloopt.
De stijl van Scorsese sneller, trager, rijker
Scorsese’s kenmerkende stijl snelle montages, voice-overs, muziek die scènes aandrijft is in Casino op zijn hoogtepunt. Maar wat bij herbekijken vooral opvalt, is de rust die hij soms neemt. Er zijn lange, bijna documentaire-achtige passages waarin hij laat zien hoe een casino werkt: de geldstromen, de beveiliging, de trucs om valsspelers te pakken.
In mijn eerste kijkbeurt zag ik dat vooral als “mooi gemaakt”. Nu zie ik het als cruciale context. Scorsese laat zien dat dit geen wereld is van improvisatie; het is een geoliede machine, en zodra er zand in de motor komt in de vorm van Nicky’s geweld of Ginger’s chaos begint alles te haperen.
Herbekeken thematiek meer dan alleen misdaad
Casino is bij een tweede (of derde) kijk geen simpele misdaadfilm meer. Het is een tragedie in drie bedrijven:
- Opkomst: De illusie van controle.
- Afbouw: De realisatie dat mensen niet te controleren zijn.
- Verval: Het verlies van macht, liefde en veiligheid.
De film wordt bijna Shakespeareaans in zijn thema’s: vriendschap die door macht corrumpeert, liefde die giftig wordt door jaloezie, en loyaliteit die verdampt zodra de belangen veranderen.
De soundtrack herinneringen die blijven kleven
Een van de dingen die bij herbekijken nog sterker binnenkomen, is de soundtrack. Scorsese gebruikt nummers van The Rolling Stones, Fleetwood Mac, Cream en Devo niet alleen als sfeermaker, maar als emotionele onderstroom. Soms legt de muziek ironie bloot, soms versterkt ze de dreiging.
Bijvoorbeeld: House of the Rising Sun speelt over een montage waarin het kaartenhuis instort. Vroeger vond ik dat gewoon mooi gemonteerd. Nu voel ik het als een muzikale grafrede voor alles wat de personages hadden.
Wat herbekijken doet met je oordeel
Toen ik Casino voor het eerst zag, vond ik het vooral een visueel spektakel met sterke acteerprestaties. Nu zie ik het als een studie in menselijke zwakte. De glitter en glamour zijn nog steeds prachtig, maar de emotionele onderlaag is zwaarder gaan wegen.
Herbekijken heeft me ook milder gemaakt voor sommige personages. Waar ik vroeger dacht “eigen schuld, dikke bult”, zie ik nu meer nuance. Ja, hun keuzes leiden tot hun ondergang, maar de film laat ook zien hoe omstandigheden, loyaliteit en persoonlijke demonen meespelen.
Conclusie waarom Casino een herbekijk film is
Casino is niet voor iedereen even toegankelijk; de film duurt bijna drie uur en vraagt aandacht. Maar juist daarom is hij zo rijk. Bij de eerste kijkbeurt raak je misschien overweldigd door de overdaad aan details. Bij de tweede ontdek je hoe minutieus Scorsese elk element heeft neergezet.
Herbekijken geeft je oog voor de tragiek achter de pracht, voor de kwetsbaarheid achter de macht, en voor de mensen achter de misdaad. En dat maakt Casino niet alleen een klassieker, maar ook een film die met je meegroeit.
Als je Casino al jaren niet hebt gezien, is dit je signaal om hem opnieuw op te zetten. Zet je telefoon uit, pak iets te drinken, en laat je meevoeren in een wereld waar alles te koop lijkt tot je beseft dat het enige wat écht waarde heeft, onbetaalbaar is.
