Introductie:
In deze filmrecensie nemen wij The Secret Agent (2025) van Kleber Mendonça Filho onder de loep. Dit is geen film die je simpelweg kijkt en daarna weg klikt. Het is een ervaring die blijft rondzingen in je hoofd, alsof je net wakker bent geworden uit een vreemde droom die te echt aanvoelde. Bij Panda Bytes zien wij The Secret Agent als een van de meest opvallende en eigenzinnige films van het jaar en in deze review leggen wij uit waarom.
Verhaal en setting: Recife als zenuwcentrum van angst
De film speelt zich af in Recife in 1977, midden in een militaire dictatuur die niet altijd zichtbaar is, maar wel overal aanwezig. Geen bombastische beelden van tanks en marcherende soldaten, maar een sluipende angst die zich verbergt in alledaagse situaties: een tankstation, een woonwijk, een kantoor, een appartement met dunne muren.
We volgen Marcelo, gespeeld door Wagner Moura, een man die arriveert in de stad in een felgele Volkswagen Kever. Waarom hij terugkeert naar Recife blijft lange tijd onduidelijk. De film is niet geïnteresseerd in hapklare uitleg, maar nodigt de kijker uit om tussen de regels door te kijken. Personages spreken in omwegen, vermijden directe formuleringen en gedragen zich alsof elk woord tegen hen gebruikt kan worden.
De moord die we al in de openingsscène zien, wordt niet behandeld als een schokkende uitzondering, maar als iets wat “erbij hoort”. Een lijk bij een benzinestation, wat honden in de buurt, een paar politieagenten die meer bezig zijn met smeergeld dan met gerechtigheid. Daarmee zet de film meteen de toon: geweld is genormaliseerd en morele verontwaardiging is zo goed als verdwenen.
Marcelo als stille kern: een man vol geheimen
Marcelo is geen klassieke held. Hij is eerder een observator dan een acteur in zijn eigen leven. Moura speelt hem met een bijna zachte energie, iemand die voortdurend luistert, inschat en afweegt. Zijn lichaamstaal is gesloten, zijn blik voortdurend op zoek naar dreiging.
Zijn terugkeer naar Recife blijkt al snel niet alleen politiek of professioneel gemotiveerd, maar ook persoonlijk. Zijn zoontje Fernando woont bij de ouders van zijn overleden vrouw. Marcelo zou uit veiligheidsoverwegingen afstand moeten houden, maar kan die emotionele scheiding niet volledig maken. De momenten tussen vader en zoon zijn klein, eenvoudig en daardoor des te pijnlijker. In een wereld waar mensen verdwijnen, waar lichamen op straat liggen en waar niemand veilig is, voelt ouderliefde bijna subversief.
De film suggereert dat Marcelo een rol speelt in een groter, verborgen netwerk. Het woord “spion” wordt niet dik gedrukt op het scherm geplakt, maar je voelt dat hij meer is dan een toevallige bezoeker. De titel The Secret Agent verwijst minder naar glamour en gadgets en meer naar het idee dat iedereen een dubbele laag heeft. Niemand is alleen wat hij lijkt.
Bijpersonages die de film oprekken tot een heel universum
Een van de grote kwaliteiten van The Secret Agent is hoe rijk de wereld rondom Marcelo voelt. Elk bijfiguur lijkt een eigen verleden, pijn en morele grens te hebben.
Dona Sebastiana is zijn contactpersoon in Recife, een oudere vrouw met een schorre stem en een nuchtere houding. Zij beweegt zich met opmerkelijke zelfverzekerdheid door een gevaarlijke wereld. Ze is klein van stuk, maar moreel en dramatisch reusachtig.
Claudia, haar bovenbuurvrouw, is een alleenstaande moeder die al over Marcelo heeft gehoord voordat ze hem ontmoet. Ze ontwikkelt bijna op basis van verhalen een stille verliefdheid. Wanneer zij en Marcelo een losse relatie beginnen, voelt dat verfrissend volwassen: niet geromantiseerd, niet hysterisch, maar lijfelijk, tijdgebonden en eerlijk.
Agusto en Bobbi vormen een duo huurmoordenaars met een ambivalente dynamiek. Agusto is de oudere professional die alles al gezien heeft, Bobbi de jongere, nieuwsgierige partner die soms te veel vragen stelt. Hun scènes balanceren op een dunne lijn tussen alledaags en grimmig.
Vilmar komt later het verhaal binnen, maar maakt diepe indruk. Hij is een man die duidelijk slim is, maar financieel en moreel klem zit. Hij neemt opdrachten aan die hij beter zou weigeren, omdat hij geld nodig heeft én omdat het weigeren van werk zijn eer aantast. Hij had makkelijk de hoofdrol in zijn eigen film kunnen spelen.
Door al deze personages te tekenen als volwaardige mensen, voelt de wereld van The Secret Agent groter dan de film zelf. Alsof we slechts een paar dagen meekijken in een doorlopend, complex leven.
Surrealisme en het levende been: de haai als metafoor
Het meest opvallende en meest besproken element van de film is de surrealistische subplot rond een been dat in de maag van een tijgerhaai wordt gevonden. Twee criminelen proberen van dit bewijs af te komen en wikkelen het been in, om het daarna in zee te dumpen. Maar in een bizarre wending keert het terug, als een soort monsterlijk, met stop motion tot leven gewekt relikwie.
Op papier klinkt dit als een moment uit een totaal andere film, maar thematisch sluit het juist naadloos aan. De autoritaire staat werkt als een roofdier dat mensen opeet en daarna hun restanten weer uitspuugt. Het been dat terugkeert en mannen in een park terroriseert, voelt als de wraak van de slachtoffers, of als de blijvende sporen van geweld die je niet zomaar weg kunt spoelen.
We moeten deze scène niet letterlijk begrijpen, maar als uitbreiding van de droomlogica van de film. De werkelijkheid in The Secret Agent is niet plat. Er ligt een laag van symboliek overheen, die soms grotesk en absurd wordt, maar nooit betekenisloos.
Thematische structuur: angst, macht en intimiteit
Thematisch draait de film om de manier waarop een autoritaire staat langzaam in de vezels van het dagelijks leven kruipt. De dictatuur is het onzichtbare roofdier dat alles onder druk zet:
De corruptie die in kleine interacties zichtbaar wordt, zoals bij de politieagenten bij het tankstation, laat zien hoe macht wordt verhandeld als een soort valuta.
De angst in persoonlijke relaties zorgt ervoor dat mensen hun woorden afwegen, informatie achterhouden en soms zelfs hun geliefden op afstand houden om hen te beschermen.
De surrealistische elementen, zoals het levende been, geven vorm aan dat onderhuidse gevoel dat niets veilig of definitief is. Wat begraven lijkt, kan terugkeren.
De relatie tussen Marcelo en zijn zoon toont hoe politieke realiteit de intiemste band tussen twee mensen aantast.
De huurmoordenaars en andere criminelen laten zien hoe geweld een dienst is geworden, losgezongen van ideologie, beschikbaar voor wie kan betalen.
Alles grijpt in elkaar. De film voelt soms episodisch, maar onder de oppervlakte zijn deze lijnen met elkaar verbonden. Dat maakt de ervaring zo rijk en gelaagd.
Visuele stijl en geluid: schoonheid als camouflage
Visueel kiest Mendonça Filho voor een stijl die op het eerste gezicht rustig is, bijna elegant. Recife wordt niet gefilmd als pure ellende, maar als een echte stad vol kleur, beweging en muziek. Juist die normaliteit maakt de duisternis op de achtergrond zo beklemmend.
Het gebruik van muziek is bijzonder slim. Een song als “If You Leave Me Now” van Chicago is in zichzelf sentimenteel en zacht. In de context van de film krijgen de woorden een wrange, bijna wrede lading. Het zijn niet alleen geliefden die elkaar verlaten, maar ook ouders en kinderen, burgers en veiligheid, mensen en hun eigen verleden.
De montage volgt geen strak genrefilm ritme. Scènes mogen uitlopen, ademhalen, soms zelfs ogenschijnlijk afdwalen. Dat kan voor sommige kijkers voelen als traag of meanderend, maar het geeft ruimte aan sfeer en observatie. Het is alsof je langzaam in een droom wordt getrokken en ergens halverwege beseft dat ontsnappen geen optie meer is.
Politieke onderlaag zonder didactiek
The Secret Agent is onmiskenbaar politiek, maar nooit prekerig. Er is geen monoloog waarin iemand even uitlegt wat we moeten vinden van dictatuur, geweld of staatsmacht. In plaats daarvan laat de film het zien in kleine beslissingen, in gesprekken die halverwege worden afgebroken, in blikken en stiltes.
De film stelt vragen als:
Hoe leef je verder in een systeem waarin iedereen vervangbaar is?
Wanneer wordt zwijgen compliciteit?
Hoeveel risico ben je bereid te nemen voor contact met je kind, je geliefde, je geweten?
Dat deze vragen niet expliciet worden beantwoord, maakt de film juist krachtig. Het vertrouwen in de kijker is groot. Wij mogen zelf de morele balans opmaken.
Vergelijking met ander werk van Mendonça Filho
Wie Aquarius en Bacurau kent, zal veel herkennen. De liefde voor detail, de aandacht voor architectuur en ruimtes, de manier waarop machtsstructuren zich vertalen naar alledaagse situaties, het lichte surrealisme dat nooit volledig afstand neemt van de werkelijkheid.
Toch voelt The Secret Agent anders. De film is meer inwaarts gekeerd, nog meer gedrenkt in droom en herinnering. Waar Bacurau bijna uitgroeide tot een collectieve western, is The Secret Agent een meer persoonlijke, melancholische spionage fantasie, met nadruk op “fantasie” en “spionage” als innerlijke toestand.
Voor wie is The Secret Agent geschikt?
Dit is geen film voor wie een snelle, rechtlijnige thriller verwacht. Wie graag precies wil weten wie aan welke kant staat, wat het plan is en wanneer de klapper komt, kan ongeduldig worden.
The Secret Agent is wél een aanrader voor kijkers die houden van:
langzaam opgebouwde sfeer en spanning
films die politiek zijn zonder slogans
surrealistische elementen die je dwingen mee te denken
personages die voelen als echte, tegenstrijdige mensen
Als je van Jaws houdt, zul je misschien grinniken om de fascinatie van kleine Fernando met die film, maar je merkt ook al snel dat Mendonça Filho die haai gebruikt als spiegel voor een veel grotere bedreiging.
Eindoordeel: een film die in je achterhoofd blijft leven
Wij zien The Secret Agent als een van de bijzonderste films van 2025. Niet omdat hij schreeuwt om aandacht, maar juist omdat hij fluistert en vertrouwt op je geduld en nieuwsgierigheid.
Het is een film die je misschien een tweede en zelfs derde keer wilt zien, omdat hij bij herziening rijker wordt. Details in de mise en scène, kleine gebaren tussen personages, flarden van dialogen: alles krijgt extra gewicht als je weet hoe het afloopt.
Bij Panda Bytes waarderen wij films die risico nemen en die niet bang zijn om een eigen tempo en toon te kiezen. The Secret Agent is precies zo’n werk. Een film die voelt als een koortsige herinnering aan een tijd die je misschien nooit zelf hebt meegemaakt, maar die je na het kijken toch als een soort eigen geheugen met je meedraagt.
Discussie met onze community
Wat vind jij van langzaam opgebouwde, dromerige films als deze
Vind jij het levende been briljant, onzin of allebei tegelijk
En hoe ver moet een film volgens jou kunnen gaan in het mengen van realisme en surrealisme
Laat het ons weten. Wij praten graag verder over films die je niet alleen ziet, maar ook moet verwerken.
